Gezien worden is goud, straffen en belonen (dus ook een compliment) zijn als een rugzak vol stenen.
Hoewel er al veel bekend is over het destructieve effect van straffen én belonen, wordt het toch nog vaak toegepast. Vaak met het argument ‘dat het werkt’ en soms zelfs vanuit de gedachte ‘dat het noodzakelijk is’…
Ik schrijf twee blogs over dit onderwerp.
Vandaag deel 1: over het gevaar van complimenten en het goud van gezien worden. Want er is een vorm die veel mooier is dan complimenteren!
Wat is een compliment?
Op Wikipedia las ik het volgende:
Een compliment is een lovende of vleiende uitdrukking. Iemand kan iemand anders een compliment geven – verbaal of non-verbaal – als uiting van waardering voor een geleverde prestatie. Een complimentje kan functioneren als een positieve bekrachtiging en dient dan als prikkel om het bedoelde gedrag te herhalen. Een compliment kan ook averechts werken, bijvoorbeeld wanneer men iemand een compliment geeft voor een taak die hij of zij zelf als gemakkelijk of vanzelfsprekend ervaart.
Een voorbeeld van een verbaal compliment is “Goed zo!” zeggen als iemand een taak tot een goed einde heeft gebracht. Applaus of een duim opsteken zijn voorbeelden van een non-verbaal compliment.
Hier vind ik van alles van…
Dat gaat je wel duidelijk worden in het vervolg van deze blog.
Gedrag is slechts een uiting
Misschien is dit wel het belangrijkste om te weten en beseffen: gedrag is slechts een uiting van een vervulde of onvervulde behoefte. Gedrag zegt iets over wat van binnen gebeurt of gebeurd is.
Dit gedrag – het handelen naar (on) vervulde behoeften – wordt in Verbindende communicatie een strategie genoemd. Iedereen heeft z’n eigen strategieën om te dealen met vervulde of onvervulde behoeften.
Neem bijvoorbeeld iemand die behoefte heeft aan vrijheid, eigen keuzes maken.
Als die behoefte vervuld is, zal de ene persoon gaan dansen en bij de ander zul je niets zien aan de buitenkant. Dat zegt helemaal niks over het feit dat beide personen waarschijnlijk opgelucht en dankbaar zijn!
Als de behoefte niet vervuld wordt, zal de ene persoon gaan schelden en de ander zie je opeens niet meer, is weg. Die eerste persoon vind je waarschijnlijk lastiger dan de tweede, maar van binnen gebeuren bij beide personen dezelfde processen: grote kans dat ze verlies voelen en op zoek zijn naar een andere manier om hun behoefte te vervuld te krijgen.
Wikipedia zei in de omschrijving al dat een compliment vaak gebruikt wordt als prikkel om ‘het bedoelde gedrag te herhalen.’ Zie je de focus op gedrag?
Wil je echt herhaling van het gedrag, kijk dan eerst naar de behoefte onder het gedrag!
Daarna weet je ook of ‘herhaling van het gedrag’ ook goed is voor die ander of eigenlijk alleen voor jou…
Wat is de behoefte?
Wil je echt contact met iemand?
Wil je echt contact met het gedrag van die ander?
Wil je dat iemand door jouw interventie verder komt?
Kijk dan naar de behoefte en niet naar het gedrag.
Zoek naar de behoefte en keur het gedrag niet af.
Ja, sommige strategieën zijn destructief, zijn echt niet handig, maken zichzelf en de ander kapot. Dan nog is dit de sleutel: wil je dat het gedrag er niet meer is, laat dan juist het gedrag los en focus op de behoefte!
In de tweede blog ga ik verder in op die lastige strategieën en de neiging te straffen.
“Het werkt toch?”
Dit wordt vaak gebruikt als argument om toch beloning toe te passen, om toch complimenten uit te delen. En het lijkt soms ook te werken ja. Toch valt daar meer over te zeggen.
1. Niet alles wat werkt is ook goed
Neem als voorbeeld dat je honger hebt. Dan kun je snoep gaan eten en zal je honger weggaan. Die snoep is slecht voor je, daar zijn we het wel over eens. Daarnaast maak je daarmee je lijf nog afhankelijker van suiker en zal de drang naar suiker zeker niet minder worden. Zo ben je verder van huis. De oplossing: eet iets gezonds. Daar heb je in het moment profijt van (geen honger meer) én op langere termijn (vitaler leven).
2. Staar je niet blind op de korte termijn
Complimenten zijn vaak gericht op de korte termijn, op iets wat nu fijn is, iets wat we nu willen. De vraag is wat het op lange termijn uitwerkt. Helpt het die ander om echt zichzelf te zijn, zich veilig te voelen? Helpt het jullie om prettiger samen te werken op lange termijn?
3. Verdiep je in de gevaren van complimenten
In de lijn van de vorige is dit een belangrijke vraag: wat doet jouw compliment op een diepere laag met de ander? Als je gaat googelen op de gevaren van complimenten dan kom je veel artikelen tegen. Bijvoorbeeld dat complimenten leiden tot afnamen van intrinsieke motivatie. En ook dat mensen steeds meer verslaafd kunnen raken aan complimenten, keuzes maken die de meeste kans op compliment geven.
Is dát wat je de ander mee wilt geven?
4. Wat voor jou werkt, hoeft voor de ander niet te werken
Wellicht heb je de indruk dat complimenten voor jou erg goed werken, dat het jou helpt om te groeien, lichter te leven, etcetera. Dat betekent nog niet dit voor een ander ook zo werkt. Misschien lijkt het soms op korte termijn wel zo te werken voor de ander, maar heb je enig idee wat het op een diepere laag uitwerkt en wat de effecten op lange termijn zijn?
Het gaat over jou!
Wat jij zo geweldig vindt aan de ander, gaat over jou!
Wat jou zo raakt als je die ander iets ziet doen, gaat over jou!
Het gedrag van de ander kan wel een aanleiding zijn van jouw gevoel, maar is nooit de oorzaak. De oorzaak, waarom het jou zoveel doet, gaat over jouw behoeften.
Blijdschap en dankbaarheid ervaren gaat over vervulde behoeften. Jóuw vervulde behoeften.
Wil je graag dat gedrag zich zal herhalen? Dat gaat over jou.
Wil je graag dat jouw kind z’n bord leeg-eet? Dat gaat over jou.
Complimenteer je je kind richting een leeg bord omdat je gelooft dat dit het beste is voor je kind? Dat gaat over jou, over jouw behoefte aan een gezond kind, omdat jíj het beste wilt voor je kind.
Gaat het je niet meer hierom:
- Dat je kind leert wat de waarde van gezond eten is?
- Dat je kind ook leert om zijn grenzen aan te geven (ook als hij vol zit)?
- Dat je kind – ook door vallen en opstaan – leert wat verstandig is en wat niet?
Een compliment geef je toch om de ander en niet om jezelf?
Toch?
Niemand heeft een compliment nodig!
Wat we nodig hebben is dat we gezien worden, dat we helemaal onszelf mogen zijn, ook de dingen die we moeilijk vinden.
Dat de ander gelooft dat onze destructieve strategieën (gedrag) voortkomen uit een hart wat echt wel het goede wil doen voor zichzelf en de ander.
Dat onze onmacht ondersteund wordt in plaats van afgestraft.
Dat onze behoeften gezien worden en niet het gedrag wat de ander vooral bevalt.
Waarom gezien worden goud is
Dit zijn de twee grootste basisbehoeften van ieder mens:
1. Overleven, veiligheid
Voortdurend zijn we op zoek naar veiligheid voor onszelf. De een doet dat door te vechten, de ander door voortdurend te polsen wat de ander van hem vindt. Weer een ander doet dit door alle knopen te hakken, de missie van het bedrijf alleen vast te stellen, etcetera. Ook een dominante leidinggevende doet waarschijnlijk zo dominant vanuit de behoefte aan veiligheid!
2. Bij de groep horen, ‘belonging’
Samen zijn we sterker dan alleen. Daarom willen we graag bij een groep horen. De groep geeft ons veiligheid. We willen ook winnaars zijn: ons hedendaagse ‘survival of the fittest’ is zorgen dat je bij de winnaar hoort.
Het grootste geschenk wat je iemand kunt geven?
Heb die ander lief, geloof in de ander.
Laat je niet afleiden door gedrag, maar zoek de ander, zijn behoeften.
Zorg zo voor veiligheid én belonging.
En vertel dan de ander over jouw vervulde behoeften in het contact.
Ik hoop dat je dit weet: dat je geliefd bent, gewoon om wie je bent, hoe stom je soms ook was of bent. Te soft? Jij en ik weten wel beter 😉
Ok, hoe doe je dat dan concreet?
Ik geef je twee mogelijkheden. Je kunt per situatie kiezen wat het meest past.
1. Wees dankbaar
Deel wat jou blij maakt in het contact, wat het met jou deed, welke behoefte van jou vervuld werd.
2. Observeer en stel een vraag
Doet iemand iets waar jij blij van wordt of wat je lovenswaardig gedrag vindt? Vraag dan eerst hoe het voor die ander is.
Een paar voorbeelden
Om een concreet beeld te hebben, geef ik een paar voorbeelden.
Iemand heeft een heerlijke lunch bereid. Je hebt ervan genoten!
Compliment: “dat heb je goed gedaan zeg.”
Jezelf delen: “bedankt voor de lunch. Ik heb er erg van genoten. De kaas was heerlijk en de combinatie met die soep vond ik formidabel! Voor mij was het echt genieten, deze lunch.”
Zie je het verschil tussen ‘focus op gedrag’ en ‘delen wat het met je deed’?
Ik kan me nog herinneren dat een kind me vertelde dat hij in de klas op de stoel mocht staan.
Mijn eerste neiging was om een potje blij en trots te gaan doen. Totdat ik me realiseerde niet te weten hoe het voor hem was. Daarop vroeg ik “hoe was dat voor je?” Het was voor mij een lichte schok én mooi leermoment om het kind vervolgens te horen vertellen dat hij het eigenlijk niet leuk vond, spannend, zich heel ongemakkelijk voelde. Huh? Ja, ik had dus op gedrag beoordeeld, maar wist niet dat er onder het oppervlak iets heel anders gebeurde.
Ok, nog 1: een medewerker voert zijn taken uit op een manier die volgens jou precies goed is. Je kunt dan gaan complimenteren met ‘goed zo’ en meer van dat, maar je kunt ook dankbaar zijn of een vraag stellen. Dan heb je veel meer (duurzame) impact en contact.
Dus bijvoorbeeld “ik word er heel blij van hoe je dit gedaan hebt, want het is precies hoe ik het wilde. Dank je wel!” Misschien is het in dit geval nog mooier om eerst te vragen “hoe was het voor jou om dit op deze manier te doen?” Als je dat gehoord hebt, kun je vervolgens delen dat je er dankbaar voor bent.
Zo maak je verbinding met de behoeften van de ander (‘hoe was het voor jou?’) én met die van jezelf (‘ik ben dankbaar, want … ‘).
Je laat die ander merken dat het niet gaat om gedrag, maar om dankbaarheid en contact. Gedrag is slechts een uiting…
Zo’n houding, zulke reacties, voeden de intrinsieke motivatie én de verbinding. En dat is uiteindelijk wat we willen!
Een uitnodiging voor vandaag
Ik wil je uitnodigen om vandaag minimaal 3 mensen te laten weten wat jou dankbaar maakt voor het contact met hen. Wat jou inspireert, geruststelt of gewoon een goed gevoel geeft.
Oordeel niet over het gedrag van de ander, deel alleen over wat er gebeurde en wat dit met jou deed.
Ben je onzeker over het effect? Vraag dan ook hoe voor de ander is om jou zo te horen.
“Hoe is dit voor jou nu ik dit zo zeg?”
Op de dag dat ik deze blog schreef heb ik mijn ‘walk getalked’ door een aantal mensen zo’n bericht te sturen. En weer was ik verwonderd over de grote kracht ervan, hoe dankbaar mensen ervan worden. Het gaat niet meer over gedrag of over wenselijkheid, maar over verbinding, zien en gezien worden, echt je eigen ik mogen zijn. Dat blijkt keer op keer goud!
